Hiri Karana

Hiri Karana

This is a piece written in Motu by Pastor Reatau Mea in a newsletter to his congregation in 1953.

Pastor Reatau Mea
Pastor Reatau Mea

Itorena: Pastor Reatau Mea

Kara Gunana Dala Matamatana Amo.

Vanegai tuari do lasi ai, Port Moresby District ai Hiri Karana do e karaiava. Ini Hiri anina be laolao ta ladana, ina laolao be Lahara neganai motu taudia na edia uma anianidia vada e oremu, uma be vada e hado matamata mo aniani gaudia hado matamata gaudia bona udai e vara kava gaudia taitukava eiava au huahua haida na vada e vara loumu dainai ianidia be vada dia nanamo.

Una dainai Motu taudia edia aniani gaudia be vada maragi herea, baita gwauraia be Hitolo negana.

Tau gunadia ese dala ta e davaria Lahara ai basie hitolodia dalana be Hiri vada na gwauraia laolao karana ta, ina be vanagi toi eiava hani bae raidia kubou; eiava iridia kubou au ida, ladana be lakatoi.

Uro bona toea bona Motu kahana kohu-dia haida bae laohai Erema edia kahai.

Erema be Western Kahana, Moru ela bona Urika. Hari uro amo rabia bae hoi, bona toea amo vanagibadadia haida ma bae hoi, vanagi bae karadia unuseni,

Nega haida be vanagi gwauta ela bona gwauta tauratoi bena ma bae raidia kubou lou bena lakatoi bada herea ta bae karaia. Bena rabia bae uda lakatoi ai, sinahu 5 eiava 6 hegeregeredia bae mailai Motu ai, Gadobada ai bae heau be dina 4 eiava 5 eiava pura ta hegeregerena, mai hekwarahi bada ida, nega haida lakatoi be dalai e motu eiava lai bada ese edia hanua amo e hanailaidia dika idau idau unu hetomadia momo e vara loulou.

To hekwarahi amo aniani e davari moale bada e vara, money momo asie negea.

Dala matamata asi hekwarahina.

Tatau ese una kara gunana vada asie laloa bada harihari, una dainai Porebada hahine ese lahara negane e laloa, hitolo negana dahaka bae ani, ena be adavadia na hari Port Moresby town ai e gauka-ramu, lahara ai be basie hitolo badina tau kurokuro edia aniani, rice, parao bona gau idau idau daidiai idia na etomu ena unu bema ani to etomu do mai hitolona, a etomu lahara aniani korikori be rabia, idau negai taudia ese e laloa gauna. 

Hahine e hebou, lau adavagu ese e gunalaidia eto, ena be tatau ese hiri karana gunana vada e hadokoamu, to ita na dala ta baita karaia. 

Bena hahine iboudiai e gwau-bou, bena ta ta edia £1 e ato hegogo bena £ 300 mai kahana e haboudia bena Steamships e noidia boat rua bae (hoidia asi, ina anina be “hire”) bena Steamships ese edia ura e abiadae boat rua vada e henidia, M.V. Kura bona M.V. Kano. 

 

Ini boat edia laolao davana be £25 per day. Boat ruaosi baela, baema, dina 4 lalodiai be £200. Edia trading gaudia be hahine ese uro e karadia, 8,000 hegere-gerena. Uro ta davana be rabia ta. Harihari laolao dalana be kwadogi bona asi hekwarahi, to money be bada herea vada e halusidia. Harihari hahine edia money orena £100 miana be rabia haida bae hoihoilai amo bae habadaia pounds haida ma bae davari bena lagani gabediai be money ihabouna basie hekwarahi.

Porebada hahine edia kara dainai, hanua taudia tatau, memero bona kekeni iboudiai be e moale hereamu lahara ai adia rabia, lahara anianina kori-kori be animu dainai. Vaia unu heto be mai moaledia.

TEXT EXPLAINED (Generally)
Facebook
Twitter
LinkedIn
WhatsApp
Email